جزوه فارسی عمومی کلیه رشته ها

چکیده کوتاهی از متن:

سخن خدای با بنده

خواجه حسن مؤدب گوید، رحمه الله علیه، كه چون آوازة شیخ در نیشابور منتشر شد كه پیر صوفیان آمده است از میهنه و مجلس می گوید و از اسرار بندگان خدای تعالی خبر باز می دهد، و من صوفیان را خوار نگریستمی، گفتم: «صوفی علم نداند چگونه مجلس گوید؟ و علم غیب خدای تعالی به هیچ كس نداد و ندهد. او از اسرار بندگان حق تعالی چگونه خبر باز می دهد؟»

روزی بر سبیل امتحان به مجلس شیخ شدم و پیش تخت او بنشستم. جامه های فاخر پوشیده و دستار، فوطة طبری در سر بسته با دلی پر انكار و داوری. شیخ مجلس می‌گفت. چون مجلس به آخر آورد از جهت درویشی جامه ای خواست. مرا در دل آمد كه دستار خویش بدهم. باز گفتم با دل خویش كه مرا این دستار از آمل هدیه آورده اند، و ده دینار نیشابوری قیمت این است، ندهم. دیگر بار شیخ حدیث دستار كرد، مرا باز در دل افتاد كه دستار بدهم. باز اندیشه را رد كردم و همان اندیشة اول در دلم آمد.

پیری در پهلوی من نشسته بود، سؤال كرد: «ای شیخ، حق، سبحانه و تعالی، با بنده سخن گوید؟» شیخ گفت: «گوید، از بهر دستار طبری دو بار پیش نگوید. باز آن مرد كه در پهلوی تو نشسته است دوبار گفت كه این دستار كه در سر داری بدین درویش ده، او می‌گوید ندهم كه قیمت این ده دینار است و مرا از آمل هدیه آورده اند.»

حسن مؤدب گفت: «چون من آن سخن شنودم لرزه بر من افتاد، برخاستم و فراپیش شیخ شدم، و بوسه بر پای شیخ دادم و دستار و جامه جمله بدان درویش دادم و هیچ انكار و داوری با من نماند، به نو مسلمان شدم و هر مال و نعمت كه داشتم در راه شیخ فدا كردم و به خدمت شیخ باستادم.»

(اسرارالتوحید، محمدبن منور)

=============================

فهرست مطالب

- در نعت خاتم النبیین علیه الصلوة و السلام (شرفنامه نظامی ).......... 1

- آینه سكندر (دیوان حافظ) ........... 2

- سخن خدای با بنده (اسرار التوحید) .. 4

- هوای نای ( دیوان مسعود سعد سلمان) . 5

- حكایتی از گلستان (گلستان سعدی) .... 7

- عشق شوری در نهاد ما نهاد (دیوان فخرالدین عراقی)   8

- خریدار یوسف (منطق الطیر عطار) ..... 10

- از خواب گران خیز (اقبال لاهوری) .... 11

- چند رباعی از مشتاق (دیوان مشتاق اصفهانی) 12

- بهار می شود (سیاوش كسرایی) ........ 13

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 15

- استخوان در زخم گذاشتن (امثال و حكم دهخدا) 16

- چشم دل باز كن (دیوان هاتف اصفهانی) 17

- ابیاتی از رهی معیری (دیوان رهی معیری) 20

- اندر كار زار كردن (قابوس‌نامه) ..... 21

- سعی و عمل (دیوان پروین اعتصامی) ... 22

- كشتی آل نبی (دیوان محتشم كاشانی) .. 25

- حكایت (بهارستان جامی) ............. 26

- در دیدة مجنون (دیوان وحشی بافقی) .. 27

- جام جم (دیوان حافظ) ............... 28

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 29

- حكایتی از بوستان (بوستان سعدی) .... 29

- دیرآمدی ای نگار سرمست (غزلیات سعدی)    31

- ملكا ذكر تو گویم (دیوان سنایی) .... 32

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 33

- كدام دانه فرو رفت در زمین كه نرست (مثنوی معنوی مولوی) ..................................... 33

- مناظره طاووس و زاغ (بهارستان جامی) 34

- مرگ ضعیف (دیوان ایرج میرزا) ....... 35

- معرفت (تمهیدات عین القضاة همدانی) . 36

- آفتاب می شود (دیوان فروغ فرخزاد) .. 37

- نامه ای از قائم مقام (منشآت قائم مقام فراهانی)    40

- حكمتهایی از گلستان (گلستان سعدی) .. 41

- دام تمنا (دیوان ادیب نیشابوری) .... 42

- دادخواهی و سیرت نیكو ورزیدن (سیاست‌نامه خواجه نظام الملك) .............................. 43

- كی رفته ای ز دل كه تمنا كنم تو را (دیوان فروغی بسطامی) ..................................... 44

- حكایتی از بایزید بسطامی (تذكرة الاولیاء عطار) 45

- باغ مهتاب (سیمین بهبهانی) ......... 45

- مهمان بی تكلف (جوامع الحكایات عوفی)    47

- نبینی بر درخت این جهار بار (دیوان ناصر خسرو) 48

- در سخن ارباب طریقت (مرصاد العباد) . 50

- یاد آر ز شمع مرده یادآر (دیوان علی اكبر دهخدا)    51

- داستان سه انباز راهزن با یكدیگر (مرزبان نامه)     54

- شور شیرین (دیوان ادیب نیشابوری) ... 55

- مرگ مردان (هوشنگ ابتهاج) .......... 56

- شناختن قدر نعمت خدا (سیاست‌نامه) ... 57

- در حقوق صحبت (كیمیای سعادت) ....... 58

- حق استاد (دیوان ایرج میرزا) ....... 59

- چه می كشم (دیوان شهریار) .......... 60

- داستان ماهیخوار پیر (كلیله و دمنه) 62

- مناظره كرم پیله و حلزون (دیوان پروین اعتصامی)     64

- وطن (دیوان ادیب الممالك فراهانی) .. 65

- داستان مرد باغبان با خسرو (مرزبان نامه)   67

- خوش به حال غنچه های نیمه باز (فریدون مشیری)   68

- داستان سلطان محمود و ایاز (چهار مقاله نظامی عروضی)   70

- نشانی (سهراب سپهری) ............... 72

- منا (سفرنامه ناصرخسرو) ............ 73

- آن عاشقان شرزه (دكتر شفیعی كدكنی) . 74

- داستان بلبل و مورچه (رسائل نثر سعدی)   75

- آی آدمها (نیما یوشیج) ............. 77

- گلرنگ شد در و دشت از اشكباری ما (دیوان فرخی یزدی)    79

- مهربانی بر حیوانات (سیاست‌نامه) .... 81

- لغز شمع (دیوان منوچهری) ........... 82

- بوی جوی مولیان (دیوان رودكی) ...... 83

- شبنمی غرقه در دریا (دیوان عطار) ... 84

- چند رباعی از عطار (مختار نامه) .... 85

- عشق چیست (تذكرة الاولیاء عطار) ..... 86

- استغنا (دیوان صائب تبریزی) ........ 87

- ای خدا این وصل راهجران مكن (غزلیات شمس)   88

- زمستان (اخوان ثالث) ............... 89

- نشان دوست (دیوان جامی) ............ 92

- شب (شاهنامه فردوسی) ............... 93

- چند رباعی از خیام (رباعیات خیام) .. 95

- دو بیتی هایی از اقبال (پیام مشرق اقبال لاهوری)     96

- حلاج (در كوچه باغهای نیشابور – دكتر شفیعی كدكنی)   97

- زاغ و باز (دیوان عنصری) ........... 99

- تك بیتیهای صائب (دیوان صائب تبریزی)    100

- حكایت فضل بن سهل (تاریخ بیهقی)..... 101

جزوه فارسی عمومی کلیه رشته ها

چکیده کوتاهی از متن:

سخن خدای با بنده

خواجه حسن مؤدب گوید، رحمه الله علیه، كه چون آوازة شیخ در نیشابور منتشر شد كه پیر صوفیان آمده است از میهنه و مجلس می گوید و از اسرار بندگان خدای تعالی خبر باز می دهد، و من صوفیان را خوار نگریستمی، گفتم: «صوفی علم نداند چگونه مجلس گوید؟ و علم غیب خدای تعالی به هیچ كس نداد و ندهد. او از اسرار بندگان حق تعالی چگونه خبر باز می دهد؟»

روزی بر سبیل امتحان به مجلس شیخ شدم و پیش تخت او بنشستم. جامه های فاخر پوشیده و دستار، فوطة طبری در سر بسته با دلی پر انكار و داوری. شیخ مجلس می‌گفت. چون مجلس به آخر آورد از جهت درویشی جامه ای خواست. مرا در دل آمد كه دستار خویش بدهم. باز گفتم با دل خویش كه مرا این دستار از آمل هدیه آورده اند، و ده دینار نیشابوری قیمت این است، ندهم. دیگر بار شیخ حدیث دستار كرد، مرا باز در دل افتاد كه دستار بدهم. باز اندیشه را رد كردم و همان اندیشة اول در دلم آمد.

پیری در پهلوی من نشسته بود، سؤال كرد: «ای شیخ، حق، سبحانه و تعالی، با بنده سخن گوید؟» شیخ گفت: «گوید، از بهر دستار طبری دو بار پیش نگوید. باز آن مرد كه در پهلوی تو نشسته است دوبار گفت كه این دستار كه در سر داری بدین درویش ده، او می‌گوید ندهم كه قیمت این ده دینار است و مرا از آمل هدیه آورده اند.»

حسن مؤدب گفت: «چون من آن سخن شنودم لرزه بر من افتاد، برخاستم و فراپیش شیخ شدم، و بوسه بر پای شیخ دادم و دستار و جامه جمله بدان درویش دادم و هیچ انكار و داوری با من نماند، به نو مسلمان شدم و هر مال و نعمت كه داشتم در راه شیخ فدا كردم و به خدمت شیخ باستادم.»

(اسرارالتوحید، محمدبن منور)

=============================

فهرست مطالب

- در نعت خاتم النبیین علیه الصلوة و السلام (شرفنامه نظامی ).......... 1

- آینه سكندر (دیوان حافظ) ........... 2

- سخن خدای با بنده (اسرار التوحید) .. 4

- هوای نای ( دیوان مسعود سعد سلمان) . 5

- حكایتی از گلستان (گلستان سعدی) .... 7

- عشق شوری در نهاد ما نهاد (دیوان فخرالدین عراقی)   8

- خریدار یوسف (منطق الطیر عطار) ..... 10

- از خواب گران خیز (اقبال لاهوری) .... 11

- چند رباعی از مشتاق (دیوان مشتاق اصفهانی) 12

- بهار می شود (سیاوش كسرایی) ........ 13

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 15

- استخوان در زخم گذاشتن (امثال و حكم دهخدا) 16

- چشم دل باز كن (دیوان هاتف اصفهانی) 17

- ابیاتی از رهی معیری (دیوان رهی معیری) 20

- اندر كار زار كردن (قابوس‌نامه) ..... 21

- سعی و عمل (دیوان پروین اعتصامی) ... 22

- كشتی آل نبی (دیوان محتشم كاشانی) .. 25

- حكایت (بهارستان جامی) ............. 26

- در دیدة مجنون (دیوان وحشی بافقی) .. 27

- جام جم (دیوان حافظ) ............... 28

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 29

- حكایتی از بوستان (بوستان سعدی) .... 29

- دیرآمدی ای نگار سرمست (غزلیات سعدی)    31

- ملكا ذكر تو گویم (دیوان سنایی) .... 32

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 33

- كدام دانه فرو رفت در زمین كه نرست (مثنوی معنوی مولوی) ..................................... 33

- مناظره طاووس و زاغ (بهارستان جامی) 34

- مرگ ضعیف (دیوان ایرج میرزا) ....... 35

- معرفت (تمهیدات عین القضاة همدانی) . 36

- آفتاب می شود (دیوان فروغ فرخزاد) .. 37

- نامه ای از قائم مقام (منشآت قائم مقام فراهانی)    40

- حكمتهایی از گلستان (گلستان سعدی) .. 41

- دام تمنا (دیوان ادیب نیشابوری) .... 42

- دادخواهی و سیرت نیكو ورزیدن (سیاست‌نامه خواجه نظام الملك) .............................. 43

- كی رفته ای ز دل كه تمنا كنم تو را (دیوان فروغی بسطامی) ..................................... 44

- حكایتی از بایزید بسطامی (تذكرة الاولیاء عطار) 45

- باغ مهتاب (سیمین بهبهانی) ......... 45

- مهمان بی تكلف (جوامع الحكایات عوفی)    47

- نبینی بر درخت این جهار بار (دیوان ناصر خسرو) 48

- در سخن ارباب طریقت (مرصاد العباد) . 50

- یاد آر ز شمع مرده یادآر (دیوان علی اكبر دهخدا)    51

- داستان سه انباز راهزن با یكدیگر (مرزبان نامه)     54

- شور شیرین (دیوان ادیب نیشابوری) ... 55

- مرگ مردان (هوشنگ ابتهاج) .......... 56

- شناختن قدر نعمت خدا (سیاست‌نامه) ... 57

- در حقوق صحبت (كیمیای سعادت) ....... 58

- حق استاد (دیوان ایرج میرزا) ....... 59

- چه می كشم (دیوان شهریار) .......... 60

- داستان ماهیخوار پیر (كلیله و دمنه) 62

- مناظره كرم پیله و حلزون (دیوان پروین اعتصامی)     64

- وطن (دیوان ادیب الممالك فراهانی) .. 65

- داستان مرد باغبان با خسرو (مرزبان نامه)   67

- خوش به حال غنچه های نیمه باز (فریدون مشیری)   68

- داستان سلطان محمود و ایاز (چهار مقاله نظامی عروضی)   70

- نشانی (سهراب سپهری) ............... 72

- منا (سفرنامه ناصرخسرو) ............ 73

- آن عاشقان شرزه (دكتر شفیعی كدكنی) . 74

- داستان بلبل و مورچه (رسائل نثر سعدی)   75

- آی آدمها (نیما یوشیج) ............. 77

- گلرنگ شد در و دشت از اشكباری ما (دیوان فرخی یزدی)    79

- مهربانی بر حیوانات (سیاست‌نامه) .... 81

- لغز شمع (دیوان منوچهری) ........... 82

- بوی جوی مولیان (دیوان رودكی) ...... 83

- شبنمی غرقه در دریا (دیوان عطار) ... 84

- چند رباعی از عطار (مختار نامه) .... 85

- عشق چیست (تذكرة الاولیاء عطار) ..... 86

- استغنا (دیوان صائب تبریزی) ........ 87

- ای خدا این وصل راهجران مكن (غزلیات شمس)   88

- زمستان (اخوان ثالث) ............... 89

- نشان دوست (دیوان جامی) ............ 92

- شب (شاهنامه فردوسی) ............... 93

- چند رباعی از خیام (رباعیات خیام) .. 95

- دو بیتی هایی از اقبال (پیام مشرق اقبال لاهوری)     96

- حلاج (در كوچه باغهای نیشابور – دكتر شفیعی كدكنی)   97

- زاغ و باز (دیوان عنصری) ........... 99

- تك بیتیهای صائب (دیوان صائب تبریزی)    100

- حكایت فضل بن سهل (تاریخ بیهقی)..... 101

جزوه فارسی پیش دانشگاهی

- به نام خداوند جان و خرد (شاهنامه فردوسی) 1

- فنا و بقا (دیوان عطار) ............ 3

- قسم به ساقی كوثر (دیوان صائب) ..... 4

- حجب روح انسان (مرصاد العباد) ...... 5

- از جمادی مُردم و نامی شدم (مثنوی معنوی مولوی) 6

- راز دانش (دیوان رودكی) ............ 7

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 7

- تناسب آفرینش (حدیقه سنایی) ........ 8

- در وصف پیری (مخزن الاسرار نظامی) ... 9

- دیدة اشكبار (دیوان فخرالدین عراقی) 11

- پیل در خانة تاریك (مثنوی معنوی مولوی) 12

- مدینه (سفرنامه ناصرخسرو) .......... 13

- آب را گل نكنیم (سهراب سپهری)   13

- شكایت پیرزن (پروین اعتصامی) ....... 16

- حكایت (چهار مقاله نظامی عروضی) .... 17

- می تراود مهتاب (نیمایوشیج) ........ 18

- آینة حسن (دیوان ادیب الممالك فراهانی) 20

- خواجگی دنیا (رسائل نثر سعدی) ...... 21

- چند رباعی (دیوان ادیب نیشابوری) ... 22

- در كوچه سار شب (هوشنگ ابتهاج ) .... 23

- در آیین و شرط پادشاهی (قابوس‌نامه) . 24

- زندگی زیباست (سیاوش كسرائی) ....... 25

- خادم خاص شیخ ابوسعید (اسرارالتوحید)    27

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 28

- شرح پریشانی (دیوان وحشی بافقی) .... 30

- شوق درس خواندن (دیوان ایرج میرزا) . 33

- كوچه (فریدون مشیری) ............... 34

- در تفسیر آیه یا ایهاالناس التقوا ربكم (كشف الاسرار)   37

- حكایت (قابوس‌نامه) ................. 38

- آرزوی جنه المأوی برون كردم ز دل (دیوان جامی) 39

- توانگر شد آن كس كه خرسند گشت (شاهنامه فردوسی)     40

- گفتگوی زاهد و مهمان (كلیله و دمنه) 42

- بار امانت معرفت (مرصاد العباد) .... 46

- وطن داری آموز از ماكیان (دیوان علی اكبر دهخدا)    47

- شهر خاموش (دكتر شفیعی كدكنی) ...... 48

- اشك حسرت (دیوان هاتف اصفهانی) ..... 49

- حكایت شاه و عاشق (منطق الطیر عطار) 50

- داستان زغن ماهیخوار با ماهی (مرزبان نامه) 52

- چند رباعی (رباعیات خیام) .......... 53

- نیكوكاری عمر بن عبدالعزیز (سیاست‌نامه) 54

- پیك دوست( دیوان حافظ) ............. 55

- حكایت (بوستان سعدی) ............... 56

- هر غزلم نامه ای است شرح غم عشق یار (غزلیات سعدی)58

- حكایتی از شبلی (تذكرة الاولیاء عطار)    59

- در سیرت سلمان فارسی (جوامع الحكایات عوفی) 60

- سیل (تاریخ بیهقی) ................. 61

- حكایت (گلستان سعدی) ............... 63

- آنچه بدهد فلك تو را بستان (دیوان مسعود سعد سلمان)    64

- مرگ برگها (دیوان شهریار) .......... 65

- تف هجران (دیوان مشتاق اصفهانی) 66

=========================== بخشهایی از متن:

به نام خداوند جان و خرد

...

 فنا و بقا

...

قسم به ساقی كوثر

...

حجب روح انسان

بدانكه چون روح انسان را از قربت و جوار رب العالمین به عالم قالب و ظلمت آشیان عناصر و وحشت سرای دنیا تعلق می ساختند، بر جملگی عوالم ملك و ملكوت گذر دادند، و از هر عالم آنچه زبده و خلاصة آن بود با او همراه كردند، و باقی آنچه گذاشتند از هر عالم یا در آن نفعی بود یا ضرری، با آنش هم نظری می بود، از بهر جذب منافع و دفع مضرات.

پس، از عبور اوبر چندین هزار عوالم مختلف روحانی و جسمانی، تا آنگه كه به قالب پیوست، هفتادهزار حجاب نورانی و ظلمانی پدید آمده بود، چه نگرش او به هر چیز در هر عالم اگر چه سبب كمال او خواست بود، حال را هر یك او را حجابی شد، تا بواسطة آن حجب از مطالعة ملكوت و مشاهده جمال احدیت و ذوق مخاطبة حق و شرف قربت محروم ماند، و از اعلی علیین قربت به اسفل سافلین طبیعت افتاد.

آسوده بدم با تو ، فلك نپسندید      خوش بود مرا با تو، زمانه نگذاشت!

و بدین روزی چند مختصر كه بدین قالب تعلق گرفت، آن روح پاك كه چندین هزار سال در خلوت خاص بی واسطه، شرف قربت یافته بود، چندان حـُجـُب پدید آورد كه بكلی آن دولتها فراموش كرد. و امروز هر چند براندیشد، از آن عالم هیچ یادش نیاید. اگر نه به شومی این حجب بودی چندین فراموشكار نشدی، و آن همه انس كه یافته بود بدین وحشت بدل نكردی، و جان حقیقی به باد ندادی.

و مثال تعلق روح انسانی به قالب و آفات آن چنان است كه شخصی تخمی دارد. اگر بكارد و پرورش دهد یكی صد تا هفتصد می شود، و اگر آن تخم نكارد همچنان از آن نوعی انتفاع بتوان گرفت، ولیكن چون تخم در زمین اندازد و پرورش ندهد خاصیت خاك آن است كه تخم را بپوساند، و آن استعداد انتفاع كه در وی بود باطل كند.

...

جزوه زبانشناسی

زبانشناسی مطالعه علمی زبان است. این علم در وهله اول به زبان در مفهوم عام آن می نگرد یعنی از یک سو همه زبانها و از سوی دیگر آن خصوصیت انسان که او را از جانداران دیگر متمایز می کند (قوه نطق). تفاوت زبانشناسی با علوم دیگری که کم و بیش به زبان می پردازند در این است که زبانشناسی زبان را برای توضیح خود زبان بررسی می کند ولی آن علوم زبان را توضیح چیز دیگری به کار می گیرند (مثلاً برای مطالعه استعداد روانی تکلم یا قوانین تفکر یا نهادهای اجتماعی یا ضایعات مخ و اندامهای گفتار). باید دانست مطالعه تاریخ تحول و خویشاوندی زبانها و روابط آنها با یکدیگر موضوع "ریشه شناسی[1]"، "زبانهای باستانی و"فقه اللغه" است.

زبان مهمترین وسیله ارتباطی بشر و پایه همه نهادهای اجتماعی اوست. اصطلاحاتی مانند "زبان موسیقی"، و "زبان گلها" و "زبان تصاویر" استعاره هایی بیش نیست؛ نه موسیقی زبان است، نه نقاشی و نه پیکرتراشی.

دم زدن و راه رفتن نتیجه کاربرد طبیعی بعضی از اندامهای بدن یعنی ششها و پاهاست. امّا زبان چنین نیست زیرا موضع معین و منحصری در بدن برای آن وجود ندارد. هر چند در علم آواشناسی سخن از اندامهای گفتاری به میان می آید ولی وظیفه اصلی هر یک از این اندامها چیز دیگری است سوای ایجاد صوت به منظور بیان مفاهیم ذهن. مثلاً دهان برای جویدن و فرودادن غذا و زبان برای چشیدن و حفره های بینی برای نفس کشیدن به کار می روند و دیگر اعضای گفتار به همچنین.

تعریفی از زبان که هم جامع باشد یعنی شامل همه زبانه شود و هم مانع باشد یعنی شامل چیزی جز زبان نشود: زبان آن نهاد اجتماعی است که از نشانه استفاده می کند.

نشانه[2] چیست؟ هر چیزی که نماینده چیز دیگری جز خودش باشد یا به عبارت دیگر بر چیز دیگری جز خودش دلالت کند. هر نشانه دارای دو قسمت (رویه) است: دال (که در مورد کلمات زبان به آن لفظ می گویند) و مدلول (معنی). دال می تواند گفتاری یا نوشتاری باشد مانند صورت گفتاری و نوشتاری کلمه "کتاب" و مدلول همان معنای "کتاب" است. رابطه بین دال و مدلول را دلالت می گویند. دلالت عمل نشانه است نه خود نشانه.

انواع نشانه های مورد استفاده در زندگی اجتماعی بشر: تصویری، طبیعی و وضعی.

نشانه تصویری: بین دال و مدلول آن (صورت و مفهوم آن) شباهت عینی و تقلیدی وجود دارد مانند دلالت عکس مار بر خود مار، دلالت نقشه جغرافیا بر مناطق زمین.

نشانه طبیعی (= نشانه عقلی و طبعی): بین دال و مدلول آن رابطه همجواری یا تماس (رابطه علت و معلولی) وجود دارد مانند رابطه بین آتش و دود، تب و احساس درد. فرق نشانه های طبیعی و وضعی در این است که عمداً به قصد ایجاد ارتباط به وجود نیامده است.

نشانه وضعی: رابطه بین دال و مدلول، رابطه ای قراردادی است نه ذاتی و خودبخودی. مانند دلالت لفظ "اسب" بر خود "اسب"، دلالت "نور قرمز سر چهار راه" بر "عبور ممنوع".

برای رسیدن از نشانه به شیء خارجی باید از دو مرحله (دلالت) بگذریم: دلالت دال (لفظ) بر مدلول (معنی) و دلالت مدلول بر شیء خارجی. مثلاً با شنیدن لفظ "دیوار" به معنای "دیوار" و از معنای "دیوار"به خود دیوار می رسیم.

فهرست مطالب

1. زبان شناسی (ابوالحسن نجفی، زبان و تفکر: مقاله های 1،2، 6،7،8،9؛ دکتر درزی هر دو جلد)
2. آواشناسی (حق شناس: همه کتاب، ثمره:فقط بخش اوّل)
3. واجشناسی (در حد آشنایی از کتاب دکتر درزی)
4. صرف (ساختواژه) (در حد آشنایی از کتاب دکتر درزی)
5. نحو (در حد آشنایی، کتاب میرعمادی و نیز صفوی)
6. معناشناسی (در حد آشنایی از کتاب پالمر و نیز صفوی)
7. کاربردشناسی (در حد آشنایی از کتاب دکتر درزی)

جزوه میز هیدرولیکی و كاربرد آن

جزوه حاضر جهت استفاده دانشجویان رشته های مهندسی عمران و مکانیک تهیه شده است در این جزوه 8 آزمایش مهم که در اکثر دانشگاهها تدریس می شود بیان گردیده است و هر آزمایش در یک فصل جداگانه آمده است در این مجموعه ضمن آشنا ساختن دانشجویان با دستگاه مورد آزمایش و روش انجام آزمایش ، بصورت خلاصه در مورد تئوری مربوط به آزمایشات توضیحاتی ارائه شده است هم چنین ضمن بیان اهداف آزمایش ، موارد ارائه نتایج که به صورت جداول یا نمودارها است و می بایست توسط دانشجویان تکمیل شود ذکر گردیده است.

بطور کلی جهت فراگیری و درک عمیق از موضوعات پیچیده علمی ، نمی توان فقط از طریق مطالعه و با شنیدن مطالب به این هدف رسید بلکه می بایست با انجام آزمایشات و از روش های تجربی ، پدیده های مختلف را مشاهده و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد دانشجویان با انجام آزمایشات ، ضمن آشنا شدن با وسایل مختلف و روشهای مختلف اندازه گیری با تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های آزمایشگاهی ، به شناخت و درک عمیق مطالب خواهند رسید.

توصیه می شود دانشجویان قبل از انجام هر آزمایش ، ضمن مطالعه مطالب مربوط به آن آزمایش و اندیشیدن به مطالب تئوری آن ، در حین آزمایش با قسمتها و جزئیات مختلف دستگاه و همچنین روش انجام آزمایشات آشنا گردند.

پس از انجام آزمایشات ضمن درج داده ها و یافته های آزمایشگاهی در جداول ، با انجام محاسبات لازم و با ارائه نمودارها و رسم منحنی ها به شرح و بسط مشاهدات پرداخته و با روشهای مختلف محاسباتی به تجزیه و تحلیل نتایج و بدست آوردن روابط اقدام نمود پس از این مرحله با تنظیم گزارش آزمایشگاهی و با رعایت روشهای صحیح و استاندارد نتایج کار را ارائه نمود .

فهرست مطالب

فصل اول : آشنایی با میز هیدرولیکی....... 3

فصل دوم : جریان عبوری از ونتوری متر..... 9

فصل سوم : جریان عبوری از اوریفیس........ 17

فصل چهارم: برخورد جت.................... 24

فصل پنجم : وسایل اندازه گیری شدت جریان.. 31

فصل ششم : جریان عبوری از سرریزها........ 45

فصل هفتم : افت انرژی در شبکه ها......... 53

فصل هشتم : جریان های گردابی (ورتکس)..... 68

فصل نهم : آزمایش مرکز فشار.............. 82

جزوه آموزشی جامع آشپزی در 90 صفحه ورد قابل ویرایش 

خوراك بلدرچین با سس پرتقال (فرانسوی)

بلدرچین درشت                            4 عدد

كره                                           15 گرم

نشاسته ذرت                               2 قاشق مرباخوری

شكر                                          2 قاشق

نمك و فلفل                                  به مقدار لازم

 رنده پوست پرتقال                       1 قاشق چایخوری

1. بلدرجین را بعد از تمیز كردن  وشستن خشك می كنیم.
2. در ظرف مناسبی كره را آب كرده كه داغ شد بلدرچین ها را در كره با حرارت ملایم تفت می‎دهیم.

3.  اطراف آن كاملاً كه برشته شده كمی نمك و فلفل زده 3 تا 4 لیوان آب اضافه كنید تا پخته شود و آب آن حدود 1 لیوان شود.

4.  آب و شكر و رنده پوست پرتقال را روی حرارت ملایم یك جوش داده و سپس نشاسته را در كمی آب سرد حل كرده به آن اضافه می كنیم.

5.  سس را بر روی بلدرچین ریخته و می گذاریم با حرارت ملایم جدب بلدرچین شود. گاهی با قاشق سس را بر روی بلدریچن می ریزیم.

1. سس بلدرچین باید غلیظ باشد.

7.  آنها را در دیس كشیده و 2 عدد پرتقال را از پوست دوم بیرون آورده  طوریكه برشها سالم باشد. داخل سس می ریزیم كه فقط گرم شود و سس را با پرهای پرتقال بر روی بلدرچین می ریزیم. طوریكه پرها دور ظرف قرار بگیرد.

مرغابی شكم پر با سس پرتقال

مرغابی درشت                                       1 عدد

آلو برقانی                                            نیم كیلو

خلال پوسته و بادام                                3 قاشق غذاخوری

روغن                                                 150 گرم

خلال پوست پرتقال و نارنج شیرین شده       پیمانه

پیاز سرخ شده                                                  3 قاشق غذاخوری

شكر                                                    1 قاشق سوپخوری

نمك و فلفل و زعفران                                        به میزان لازم

1.  مرغابی را بدقت تمیز می كنیم و موهای ریز آنرا روی حرارت می سوزانیم و به بدن آن نمك و فلفل می زنیم و كنار می گذاریم.

1. آلو برقانی را كه قبلا خیس كرده ایم می شوئیم و یكی دو جوش می‎دهیم.
2. آلو آماده شده را با پیاز سرخ شده، خلال پسته و بادام و خلال پرتقال و شكر در مقداری روغن مخلوط می كنیم.
3. سپس داخل شكم مرغابی را با این مواد پر می كنیم و در شكم رابا نخ و سوزن می دوزیم.

5.  بقیه روغن را در ظرف مناسبی می ریزیم و مرغابی را در آن سرخ می كنیم تا طلایی شود. بعد با 2 لیوان آب و كمی نمك و زعفران و پیاز سرخ كرده و آنرا می پزیم با حرارت ملایم تا آب آن به مقدار یك استكان شود.

6.  آب باقی مانده از پخت را با مقداری سس پرتقال مخلوط می كنیم و روی سطح آن می‎دهیم و یك ربع دیگر می پزیم.

1. بعد به آرامی نخ دوخته شده را باز كرده و اطراف آنرا با جعفری تزئین می كنیم.

سس پرتقال

آب پرتقال                                             2 پیمانه

آب گوشت                                             1 پیمانه

كره                                                     75 گرم

آرد                                                      2 قاشق سوپخوری

شكر                                                    2 قاشق سوپخوری

خلال پرتقال یا نارنج شیرین شده                لیوان

1. كره را در ظرف لعابی روی شعله آب می كنیم. آرد را اضافه كرده و مرتب هم می زنیم تا كمی طلایی شود.
2. آب گوشت و آب پرتقال را به تدریج اضافه كرده روی حرارت ملایم مرتب هم بزنید.
3. شكر را هم اضافه كنید.
4. سس باید صاف و غلیظ شود.
5. خلال پرتقال شیرین شده را اضافه كرده پس از چند جوش شعله را خاموش كنید.
6. این سس بیشتر به صمرف بوقلمون- مرغابی و بلدرچین می رسد.

كیك بستنی

كیك

آرد                                            9 قاشق پر

تخم مرغ                                     9 عدد

وانیل                                           چایخوری

روغن مایع                                    كمی كمتر

شكر                                          1 لیوان سرخالی

1. تخم مرغها را با شكر و وانیل خوب با همزن می زنیم تا كاملاً سفت و غلیظ شود.
2. سپس روغن را اضافه كرده با همزن یكی دوچرخ می زنیم. بعد همزن را خاموش می كنیم.
3. آرد را در چند نوبت در كف دست ریخته بر سطح كیك می پاشیم و آرام مخلوط می كنیم.

4.  مایه آماده شده را درقالبی كه قبلا كاغذ انداخته چرب كرده  می ریزیم و در فر داغ با حرارت 350 درجه فارنهایت می پزیم.

به مدت 1 ساعت

طرز آماده كردن كیك بستنی

1.  قسمت سركیك را پس از پختن و سرد كردن برداشته و داخل آن را خالی می كنیم بطوریكه قطر دیواره و كف آن حدود 2 سانتی متر باشد.

2.  بستنی آماده شده را در داخل آن ریخته و صاف می كنیم. سپس بر  قسمت داخلی سركیك خامه آماده شده را می مالیم و آن را در جای خودش قرار داده با دست آن را فشار می‎دهیم.

3.  قسمت بیرونی كیك را كاملاً با خامه می پوشانیم و آن را بصورتهای مختلف با استفاده از سری خامه پاش گل می زنیم و فر می‎دهیم. در صورت دلخواه بر دیواره های خارجی فلس بادام یا نگین پسته می پاشیم. حدود 8 ساعت باید در فریزر بماند.

رتی فیله گوساله با سس خامه و فلفل (فرانسوی)

فیله یا راسته                                         2 كیلو

نمك و فلفل                                           به مقدار لازم

روغن                                                  به مقدار لازم

1.  بهترین رتی با فیله گوساله یا گاو تهیه می‎شود. گوشتی كه به مصرف رتی می رسد باید كمی چرب باشد و مدت طبخ آن طولانی باشد تا چربی بتدریج جذب گوشت شود.

1. فیله را از طول دولا می كنیم و یا دو عدد فیله را كنار هم قرار می‎دهیم و با نخ مخصوص محكم می پیچیم.

3.  اطراف گوشت را فلفل زده و در ظرف مناسب دیوار بلند كمی روغن می ریزیم و اطراف گوشت را در  روغن سرخ می كنیم.

4.  پس از اینكه گوشت خوب برشته شد حرارت را ملایم كرده تا گوشت پخته شود. گاهی از آب گوشت روی گوشت می ریزیم و آنرا در ظرف می غلتانیم تا كاملاً پخته شود.

1. اگر قبل از پختن آب آن تمام شد مقداری آب اضافه می كنیم و نمك هم به آن می زنیم.
2. بعد از پخته شدن و بعد از اینكه آب آن كشیده شد نخ را از اطراف گوشت

7.  در ظرف مناسب قرار می‎دهیم و رویش را سس می‎دهیم و اطراف آنرا با پوره سیب زمینی  و نخود فرنگی تزئین می كنیم.

سس خامه و فلفل

1. یك قاشق سوپخوری آرد را در 50 گرم كره سرخ می كنیم.
2. حرارت را ملایم كرده و یك لیوان آب گوشت را بتدریج روی آن می ریزیم.
3. مرتب هم می زنیم تا سس صاف و لطیف شود.
4. سپس 1 قاشق مرباخوری فلفل سیاه را نیم كوب كرده و داخل سس می ریزیم.
5. بعد 150 گرم خامه به آن اضافه كرده پس از چند جوش شعله را خاموش می كنیم. سس آماده مصرف است.

مواد داخل پاته گوشت گوساله

گوشت ‌ران گوساله بدون چربی                 1 كیلوگرم

سیب زمینی                                           300 گرم

كره                                                     150 گرم

نمك و فلفل                                           به مقدار لازم

خمیر پاته

1. گوشت را ورقه می كنیم و به اندازه 1 سانتی متر در یك سانتی متر می بریم.

2.  پیاز را خرد كرده در كره سرخ می كنیم گوشت را در پیاز می ریزیم و با حرارت ملایم تفت می‎دهیم تا آب آن كشیده شود.

3.  بعد 1 لیوان آب داخل آن می ریزیم و می گذاریم بپزد. نمك و فلفل به آن می زنیم و پس از پخته شدن از روی شعله برداشته.

4.  سیب زمینی ها را به اندازه یك بند انگشت خرد كرده می شوئیم و خشك می كنیم و در كره تفت می‎دهیم تا سرخ شود.

1. گوشت را كه باید بدون آب باشد داخل خمیر كه در قالب پهن شده است ریخته، رویش سیب زمینی  را می ریزیم.

جزوه تشریح اندامهای كیاهی

قسمتی از متن:

اندام (Organ): قسمتی از یك جانور یا گیاه كه برای عمل ویژه ای مثل هضم، تنفس، تولیدمثل و ... متناسب شده باشد. اندام ها در واقع مجموعه ای از بافت ها می باشند و وظیفه خاصی را به عهده دارند.

اندام های اصلی گیاهی عبارتند از: ریشه، ساقه، برگ، گل و میوه

ریشه  Root

      ریشه ها اكثراً در زیر خاك قرار داشته و عهده دار جذب مواد غذایی و مسؤول ایستایی و نگهداری گیاهان و گاه ذخیره مواد می باشند. ریشه دارای ژئوتروپیسم (زمین گرایی) و هیدرتروپیسم (رطوبت گرایی) مثبت و فتوتروپیسم (نورگرایی) منفی است. بین سیستم ریشه و بخش هوایی توازن وجود دارد ولی معمولاً ریشه ها گسترش بیشتری دارند. عمق ریشه ها در خاك بسته به نوع گیاه متفاوت است و در گیاهان چوبی 3 تا 5 متر و در علفی ها 60 تا 90 سانتیمتر است. البته موارد استثنایی هم وجود دارد و ریشه درخت گز تا 30 متر در خاك نفوذ می كند. گاه نیز ریشه ها بسیار سطحی و توسعه نیافته است كه این مورد را در شرایط نامساعد رشدی مشاهده می كنیم.

از نظر منشاء دو نوع ریشه در گیاهان وجود دارد:

الف- ریشه اصلی: ریشه ها معمولاً از ریشه چه (Radicale) منشاء می گیرند. این ریشه ها كه در واقع از رشد و نمو جنین بوجود می آیند، ریشه اصلی نامیده می شوند.

ب – ریشه نابجا : ریشه‌هایی كه منشاء جنینی نداشته و از ریشه‌‌چه منشاء نمی‌گیرند، ریشه‌های نابجا می‌باشند. ریشه های نابجا هم در دولپه ها و هم در تك لپه ها دیده می شوند. ریشه های نابجا در قسمت های مختلف گیاه مثل ساقه و برگ و حتی بعضاً در گل آذین پدیدار می شوند. مثل دكمه های چسبناك در گیاه چسبك كه از گرههای ساقه تولید می شود.

ریشه ها از لحاظ طرز گسترش در خاك دو نوعند:

1 – ریشه افشان (Fibrous root)در گیاهان تك لپه ریشه های اصلی عمر اندكی دارند و پس از رشد ساقه چه         (Epicotil) از محل گرههای ساقه ریشه های نابجا را بوجود می آورند و ریشه های اصلی از بین می رود. در این گیاهان ریشه های نابجا به اشكال مختلف و غالباً افشان توسعه می یابد. این ریشه ها از نظر ضخامت رشد چندانی ندارند و ریشه های اصلی و فرعی تاحدی زیادی یكنواخت می باشند.

2 – ریشه راست (Tap root) كه از رشد ریشه اصلی منشاء می گیرند. ریشه های فرعی و اصلی از نظر ضخامت كاملاً از هم قابل تمایز می باشند. این ریشه ها نسبت به ریشه های افشان از نفوذ عمیقتری برخوردار می باشند.

 ساختمان نخستین ریشه

برای بررسی ساختمان نخستین ریشه، مقطع طولی و عرضی تارهای كشنده را مورد مطالعه قرار میدهیم.

الف - مقطع طولی:Longitude section

دراین مقطع به ترتیب از پایین به بالا نواحی زیر را می بینیم:

1 – كلاهك(Root cap): كه ممكن است در گیاهان مختلف كوچك و ضعیف و یا بزرگ و قوی بوده و یا اصلاً وجود نداشته باشد. عمل كلاهك دقیقاً مشخص نیست ولی دو نقش برای آن متصور شده‌اند. یكی محافظت از ریشه و دیگری هدایت ژئوتروپیسم مثبت ریشه.

2 – مریستم انتهایی ریشه  یا منطقه تقسیم سلولی:

(The region of cell Division)

 كه درست در زیر كلاهك قرار دارد و سازنده بخش های دیگراست. این مریستم بسته به سطح تكاملی گیاه ممكن است ساده و یا پیشرفته باشد. در گیاهان متكامل تر، پس از كلاهك سلولهای بنیادی مادر حضور دارند. و سه گروه سلول مریستمی نیز به فاصله بسیار نزدیكی در مجاورت آن قرار دارند.

این سه گروه عبارتند از:

1 – پروتودرمال Protodermal : سازنده اپیدرم ریشه

2 – پرو وسكولار Provascular :

 سازنده بافت های هدایت كننده

3 – مریستم زمینه ای Ground meristem:

 سازنده بافت های زمینه ای

3– ناحیه رشد طولی (The region of Elongation)

سلولهای این قسمت رشد طولی نشان میدهند و طویل می شوند.

4 – ناحیه بلوغ یا تمایز (The region of Maturation)

سلولها در این بخش شروع به تمایز می كنند. این ناحیه تا تمایز كامل سلول ها ادامه دارد. در این ناحیه تارهای كشنده نیز حضور دارند و ازاینرو به منطقه تارهای كشنده نیز معروف است. در ریشه اولین سلولهایی كه تمایز        می یابند، سلولهای آوند چوب می باشند كه پروتوگزیلم نامیده می شوند.

ب - مقطع عرضی: Cross section

در این مقطع به ترتیب از بیرون به درون نواحی زیر را می بینیم:

1 – منطقه اپیدرم ریشه كه عمدتاً فاقد كوتیكول می باشد و بسیاری از سلولهای آنها به طرف سطح خارجی اندام، زایده ای ایجاد می كنند. این زائده ها همان تارهای كشنده می باشند. یك تار كشنده سلولی است با دیواره نازك، پكتوسلولزی، واكوئل بسیار درشت و هسته ای كه غالباً در انتهای سلول را می گیرد. تارهای كشنده در محیط های شدیداً مرطوب و یا در داخل آب استوانه ای شكل هستند ولی در داخل خاك معمولاً بصورتهای منشعب دیده می شوند.

2 – منطقه پوست (Cortex): كه ناحیه ای وسیع را در بر می گیرد و از سلولهای پارانشیمی بدون كلروپلاست تشكیل شده است كه حاوی مواد ذخیره ای بویژه از نوع نشاسته می باشد. سلولهای پارانشیمی كه بطرف سطح اندام قرار می گیرند، در پوست ریشه به تدریج ویژگی هایشان تغییر یافته و دیواره شان به چوب پنبه آغشته می شود. این سلولها در اكثر اوقات محتویات خود را از دست میدهند و بدین ترتیب چند لایه سلول مرده با دیواره چوب پنبه ای بلافاصله زیر تارهای كشنده تشكیل می شود كه اصطلاحاً اگزودرم Exodermis نامیده می شوند. درونی ترین سلولهای منطقه پوست ریشه آندودرم (Andodermis) خوانده می شود. آندودرم تنها از یك لایه سلول پارانشیمی تشكیل می یابد كه سلولهایی هستند كه در جهت محور طولی ریشه كشیده شده اند. در محل دیواره این سلولها تغییراتی بوجود می آید. بطوریكه دور تادور سلولها را نواری از جنس لیگنین و سوبرین (چوب پنبه) بوجود می آید. این نوار چوب پنبه ای لیگنینی كه در واقع یك بخش ساختمانی خاص می باشد، به نام نوار كاسپاری Casperian strip خوانده می شود. در محل نوار كاسپاری دیواره سلول ضخیم و لیگنینی می شود. نوار كاسپاری یك ضخیم شدگی ساده دیواره نیست. در این محل غشای سیتوپلاسمی به شدت به دیواره می چسبد.

سلولهای آندودرمی در بازدانگان، نهانزادان آوندی و در بسیاری از دو لپه ها ویژگی های ساختمانی خود را حفظ می كنند. ولی در اكثر تك لپه ای ها و تعدادی از دولپه ها، همراه با افزایش سن گیاه دیواره سلولهای آندودرمی به تدریج به ماده لیگنینی در تمام سطوح و به طور كامل آغشته می شود. گاهی هم همه دیواره ها به لیگنین و چوب پنبه آغشته می شوند، بجز دیواره خارجی آنها كه در این شرایط، سلولها منظره نعل اسبی به خود می گیرند. در این شرایط تعدادی از سلولها در میان سلولهای آندودرمی، دیواره های سلولزی خود را حفظ می كنند كه محل عبور آب و مواد معدنی جذب شده توسط گیاه از پوست به طرف استوانه مركزی می باشند. این سلولها را سلولهای معبر گویند.

3 – استوانه مركزی (Central cylinder) بخش میانی ریشه كه شامل دو نوع بافت میباشد :بافت پارانشیم و بافت هادی.

- بافت هدایت كننده شامل آوندهای چوب و آبكش است. دستجات چوب و آبكش در ریشه جدا از هم و به صورت یك در میان می باشند و بنابراین تعداد دستجات چوب و آبكش باهم برابر است.

تكامل گزیلم در ریشه به سمت مركز است، به این معنی كه تمایز دستجات چوب به سمت مركز ریشه است و از بیرون به درون پروتوگزیلم و سپس متاگزیلم ها قرار دارند. متاگزیلم از قطر بیشتری برخوردار بوده و تمایز بیشتری یافته است. چنین دستجات آوندی كه تمایز به سمت مركز است را اِگزارشExarch  می گویند. رأس مثلث های در دستجات چوبی كه به قطب چوبی معروف است بطرف آندودرم قرار دارد. تكامل فلوئم نیز به سمت مركز ریشه است ولی از لحاظ ظاهری تفاوتی بین پروتو و متافلوئم دیده نمیشود.

تعداد دستجات چوبی در ریشه تك‌لپه ها 2 (Diarch) تا 3 (Thriarch) و ندرتاً 4 (Tetrarch) تا 5 عدد (Polyarch) است. تعداد دستجات چوبی در دو لپه ها متعدد و معمولاً بیش از 4 عدد (Polyarch) است.

- بخش دیگر استوانه مركزی سلولهای پارانشیمی می باشند كه در سه بخش مختلف قرار می گیرند. معمولاً یك ردیف سلول پارانشیمی در زیر آندودرم قرار می گیرد و محدوده استوانه مركزی را مشخص می كند كه دایره محیطیه (Pericycle) نامیده می شوند كه منشاء ریشه های فرعی می باشند. بخش دیگری از سلولهای پارانشیمی در محور ریشه جای می گیرند و مغز ریشه را تشكیل میدهند (پارانشیم مغز). در دولپه ها معمولاً این پارانشیم دیده نمی شود. محور ریشه در این گروه از گیاهان توسط عناصر متاگزیلمی اشغال می شوند. در تك لپه ها پارانشیم مغز را معمولاً مشاهده می كنیم كه در این گروه از گیاهان سلولهای پارانشیمی مغز دیواره شان لیگنینی شده است و بالاخره بخش دیگری از سلولهای پارانشیمی در فاصله میان دسته های چوب و آبكش قرار می گیرند و به نام پارانشیم شعاعی یا اشعه میانی خوانده می شوند. این پارانشیم در ساختمان اولیه ریشه معمولاً گسترش و توسعه قابل توجهی ندارد و به یك یا دو ردیف سلول محدود میباشد.

فهرست مطالب

بافت شناسی   .................................................................................... .................................................................   1

انواع بافت   ................................................................................ ................................ .........................................  1 

الف – بافت های مریستمی  .......... .......................................................................... ...........................................   1

تقسیم بندی بافت های مریستمی   .............................................. ..........................................................................   2

ب – بافت های غیر مریستمی یا دائمی   .............. ............................... ...............................................................   3

1 – بافت ساده   .............................................................................. .............................................. ....................   3

پارانشیم   .............................................. .............................................. .............................................. ...............   3

انواع بافت پارانشیم ............................... ..............................................................................................................   3  

بافت كلانشیم  ....................................................................... ..............................................................................   4

انواع بافت كلانشیم   ........................................................ .................................... .............................................    5  

اسكلرانشیم   ...................................................... .............................................. ..................................................   5

انواع بافت اسكلرانشیم   ......................................... .............................................. ..............................................   5  

بافت ترشحی   ............................................................................. .......................................................................   6

انواع بافت ترشحی   ....................... ............................................. .......................................................................   7

2 – بافت مركب   .................................................................................................................................................  9

بافت های هادی (هدایت كننده)   .........................................................................................................................   9

بافت آوند چوبی   ............................... .............................................. ................................................................   9

بافت آوند آبكش   ........................ .............................................. .....................................................................   13

بافت محافظ   ............................. .............................................. .......................................................................   15

1 – بافت اپیدرم یا روپوست   ................................................... .......................................................................   15

2 – بافت پریدرم .............................................. ................................................................................................   16

جزوه بافت شناسی گیاهی

بافت (tissue) به مجموعه ای از سلولهای گیاهی اطلاق می گردد كه كار واحدی را در پیكره یك جاندار انجام میدهند، بافت های گیاهی دارای تنوع بسیاری می باشند و میزان این تنوع ارتباط زیادی با سطح تكامل گیاه دارد. بدین معنی كه در گیاهان تكامل یافته تر و عالی تر، تنوع بافتی نیز به اوج خود می رسد. از اینرو بطور مثال در خزه‌ها، بافت ها عمدتاً تنها پارانشیمی میباشند و تنوع آنچنانی از نظر بافتی دیده نمی شود، در صورتیكه در گیاهان عالی گلدار تنوع فوق العاده بافتی وجود دارد و بافت ها كاملاً اختصاص یافته اند. از اینرو اغلب بافت هایی كه توضیح داده خواهد شد، لزوماً در گیاهان ابتدایی تر حضور ندارند.

انواع بافت :

الف- بافت های مریستمی 

ب - بافت های غیر مریستمی یا دائمی

الف – بافت های مریستمی Meristematic tissues

بافت مریستمی بافتی جوان، تمایز نیافته و پویاست كه منشاء و خاستگاه كلیه بافت ها و اندامهای گیاهی دیگر است.

 سلولهایی كه این بافت را تشكیل میدهند دارای خصوصیات زیر می باشند:

اغلب كروی یا چند وجهی، دارای دیواره نازك و بیشتر سلولزی (فقط دیواره اولیه)، محتوای سیتوپلاسمی متراكم، هسته درشت و مشخص، بدون واكوئل و یا دارای واكوئل هابی ریز و فاقد مواد ذخیره ای و مواد رنگی، پلاست ها بصورت پیش پلاست می باشند.

این یاخته‌ها بهم فشرده و متراكم و فاقد فضای بین سلولی و دارای قدرت تقسیم فوق العاده اند.

سلولهایی كه در اثر تقسیم مستمر سلولهای مریستمی بوجود می آیند، سلولهای آغازین (Cellules initials)  نامیده می شوند كه دارای دیواره ضخیم تر، جثه بزرگتر و توان كمتر برای تقسیم در مقایسه با سلولهای مریستمی می باشند. تغییراتی كه در این بافت ها انجام می گیرد به تمایز بافتی (Histological differentiation) معروف است و طی آن بافت مریستمی به بافت های پایدار و دایمی تبدیل می شود.

  Q  نكته

 ممكن است بافت های دائمی در شرایط خاصی به بافت مریستمی تبدیل گردند. این بافت ها عمدتاً پارانشیمی می باشند.

تقسیم بندی بافت های مریستمی:

بافتهای مریستمی براساس برخی معیارها به شكل های مختلف تقسیم بندی می شوند:

1 – براساس مقدار توسعه

1 – 1 – مریستم ابتدایی (‍Promeristem یا Primordia)

گروهی از جوانترین و ابتدایی ترین سلولها می باشند كه در مراحل جنینی بوده و از اینرو مریستم جنینی نیز نامیده  می شوند. حاصل تقسیم این مریستم، مریستم اولیه می باشد. این نوع مریستم در رأس ریشه‌ها و ساقه‌ها قرار دارد.

2 – 1 – مریستم اولیه (‍Primary meristem)

مریستم حاصل از مریستم ابتدایی كه در چند میلی متری رأس ریشه‌ها و ساقه‌ها قرار دارد كه به سرعت تقسیم شده و بافت اولیه دائمی را تشكیل میدهند كه رشد طولی گیاه را باعث می شوند.

3 – 1 – مریستم ثانوی یا لایه زاینده (Secondary meristem)

بافتهای اولیه دائمی گاه تحت شرایطی به حالت مریستمی برگشته و تقسیم می شوند. این تقیسمات به رشد عرضی یا قطری گیاه منجر می گردد. مثل مریستم كامبیوم آوندی و چوب پنبه كه در اغلب نهاندانگان چند ساله و بازدانگان فعال است.

2 – براساس جایگاه و محل

1 – 2 – مریستم انتهایی (Apical meristem) یا  نقاط رشد

در نوك ریشه و ساقه و انشعابات آنها كه باعث رشد طولی می شوند.

2 – 2 – مریستم میانگره (Intercalary meristem)

این نوع مریستم در بخش های مختلف میانگره در بیشتر گیاهان تك لپه و دولپه وجود دارد كه دارای فعالیت محدودی است و در تك لپه‌ها باعث رشد طولی برگ و میانگره‌ها و گاه محور گلاذین و دمگل می گردد.

3 – 2 – مریستم جانبی  (Lateral meristem)

این مریستم در ریشه‌ها و ساقه‌های مسن وجود دارد و باعث رشد قطری ساقه و ریشه می گردد.

Q نكته

 مریستم زیر انتهایی (Sub apical) در گیاهانی مثل كلم و كاهو كه دارای رشد روزتی اند، این نوع مریستم در زیر مریستم انتهایی و فقط در انتهای ساقه است و باعث رشد طولی میانگره‌ها می شود

3 – براساس نوع بافتی كه از آنها بوجود می آید:

1 – 3 – پروتودرم (Protoderm)                    بخش اپیدرم

2 – 3 – پروكامبیوم  (Procambium)                      بافت های آوندی

3 – 3 – مریستم زمینه ای (Ground meristem)                     غیر از اپیدرم و آوند

بنابراین مریستم زمینه ای سازنده بخش عمده پیكر گیاه است.

ب – بافتهای غیر مریستمی یا دائمی (Non-Meristematic or Permanent tissue)

     این بافتها از سلولهایی تشكیل شده اند كه منشاء آنها سلولهای مریستمی است. این سلولها تاحد زیادی خاصیت تقسیم خود را از دست داده اند و بسته به عمل خود، دارای اشكال و اندازه‌های گوناگونی می باشند. بافت های دائمی ممكن است از یك نوع سلول (بافت ساده = Simple tissue) و یا بیش از یك نوع سلول (بافت مركب = Complex tissue) تشكیل شده باشند. این یاخته‌ها ممكن است مرده و یا زنده باشند. بافت های اولیه دائمی حاصل ازتقسیم مریستم اولیه است. درحالیكه بافتهای دایمی ثانوی از تقسیمات مریستم ثانوی بوجود می آیند. بافتهای ثانوی در دولپه ای ها و بازدانگان وجود دارد و در بیشتر گیاهان تك لپه این نوع بافتها دیده نمی شود.

 بافت های ساده: پارانشیم، كلانشیم، اسكرانشیم و بافت ترشحی

بافت مركب: بافت های هادی و محافظ

1 – بافت های ساده

پارانشیم ‍Parenchyma

این بافت عمومی ترین و فراوانترین بافت گیاهی است كه تقریباً در تمام قسمت های گیاه و در همه سنین دیده      می شود و اولین بافت دائمی است كه در گیاه توسعه می یابد. این بافت ساده از مریستم زمینه ای بوجود می آید و بطور كلی زمینه سایر بافتهای گیاهی است و فواصل بین بافتها را پر می كند.

شكل سلولهای تشكیل دهنده این بافت، متنوع ولی معمولاً چند وجهی و بعضاً كشیده است. دیواره سلولی معمولاً نازك و سلولزی است و فقط دیواره اولیه توسعه یافته است و دیواره ثانوی در آنها وجود ندارد. معمولاً فضای بین سلولی وجود دارد، محتویات سلولی بسته به نحوه فعالیت متفاوت است. واكوئل در این بافتها وجود دارد و هسته معمولاً نسبتاً درشت و در مركز و یا حاشیه سلول قرار دارد.

انواع بافت پارانشیم

1 – كلرانشیم Chlorenchyma یا پارانشیم كلروفیل دار

بافت تمایز یافته ای است كه سلولهای تشكیل دهنده آن حاوی مقادیر زیادی كلروپلاست است و از اینرو مهمترین بافت سنتزكننده مواد در گیاهان می باشد. این بافت در لایه‌های خارجی سافه‌های سبز علفی و نیز در برگها به دو صورت پارانشیم نرده ای (Palisade parenchyma) و پارانشیم اسفنجی (Spongy parenchyma) دیده     می شود. فواصل زیادی بین سلول ها وجود دارد

2 – پارانشیم ذخیره ای Storage parenchyma

این نوع پارانشیم وظیفه ذخیره مواد را در گیاهان به عهده دارد و در ریشه، ساقه، دانه و میوه یافت می شود. این مواد ذخیره ای غالباً هیدرات كربن و گاه پروتئین و چربی است. سلولهای تشكیل دهنده این بافت معمولاً شكل مشخصی ندارند و دارای دیواره سلولی نازك می باشند. این سلولها فاقد كلروپلاست بوده و در عوض آمیلوپلاست و لوكوپلاست های دیگری دارند.

3 – پارانشیم آبی

سلولهای بزرگ این بافت دارای واكوئل های درشتی می باشند كه  محتوی آب می باشد. این نوع پارانشیم در ساقه‌ها و برگهای گیاهان گوشتی (Succulent) وجود دارد. آب ذخیره شده با موسیلاژ (مواد قندی) همراه بوده و گیاه در مواجهه با خشكی از آن استفاده می كند.

4 – پارانشیم هوایی Aerenchyma

بین سلولها فضای زیادی وجود دارد كه حفره‌های پیوسته ای را بوجود می آورند كه باعث سبك وزنی و تخلخل اندام ها می گردد و به این ترتیب نفوذ و جریان اكسیژن را در بخش های مختلف گیاه میسر می سازد. در واقع حجم فضاهای خالی بیشتر از حجم سلولهاست. این نوع پارانشیم بیشتر در گیاهان آبزی دیده میشود.

 5 – پارانشیم زمینه ای Ground parenchyma

پارانشیمی است كه فضای بین سایر بافتها و اندام ها را پر می كنند و زمینه ای برای استقرار آنها می باشد. گاه نیز سلولهای مریستمی مثل كامبیوم از آنها منشاء می گیرند. بافت زمینه ای بسته به محل استقرار دارای اشكال و محتویات مختلفی است.

Q  نكته

برخی از سلولهای بافت پارانشیمی در ترمیم زخمها و بهبود سلامتی گیاه نیز نقش دارند

برخی دیگر از سلولهای بافت پارانشیم در انتقال مواد در فواصل كوتاه نقش داشته و مواد مختلف را در مقیاس سلولی انتقال میدهند، به این سلولها، Transfer cells نیز گفته می شود.

كلانشیم  Collenchyma

این بافت ساده كه منشاء آن، مریستم انتهایی است، بافتی مقاوم و استحكام بخشنده برای همه بافتهای جوان و در حال رشد است و دارای سلولهایی زنده با دیواره سلولی ضخیم و شكلی كم و بیش كشیده و یكنواخت می باشد. این سلولها فاقد دیواره ثانوی بوده و تنها دیواره سلولی اولیه در آنها وجود دارد. از اینرو این سلولها زنده و فعال اند. ضخامت دیواره سلولی كه از جنس پكتوسلولزی است، در ابعاد مختلف سلول غیر یكنواخت بوده و از اینرو براساس نحوه تجمع مواد در دیواره سه نوع مختلف از بافت های كلانشیمی وجود دارد :

انواع بافت كلانشیم

1 – كلانشیم حلقوی : Circular collenchyma

دیواره‌های سلولی تقریباً به طور بكنواختی ضخیم می شوند.

2 – كلانشیم گوشه دار یا زاویه ای : Angular collenchyma

رسوب و تجمع مواد در گوشه‌های سلول دیده می شود. فضای بین سلولی در آنها وجود ندارد.

3 – كلانشیم صفحه ای  یا لایه ای : Lamellar collenchyma

سلولها در لایه‌های منظم تری قرار دارند و در دیواره برخی از این سلولها تجمع مواد صورت گرفته است.

4 – كلانشیم حفره ای : Lacunar collenchyma

در این نوع كلانشیم در بین سلولها فضاهای خالی نسبتاً كوچكی وجود دارد كه دیواره اطراف این فضاها به شدت سلولزی و ضخیم شده است.

 بافت كلانشیم معمولاً بلافاصله در زیر اپپدرم یا چند ردیف پایین تر قرار دارد. این بافت بیشتر در ساقه‌ها دیده میشود و در ریشه‌ها نیز بندرت دیده می شود. در دمبرگ برگها نیز این بافت توسعه قابل توجهی یافته است. كلانشیم معمولاً در تك لپه‌ها دیده نمی شود.

Q نكته :

برخی سلولهای بافت كلانشیم دارای كلروپلاست بوده و قادر به انجام عمل فتوسنتز می باشد.

اسكلرانشیم Sclerenchyma

بافتی ساده و استحكامی است كه تقریباً در همه اندامهای گیاهی (هم در ساختمان های نخستین و هم ساختانهای ثانویه) دیده می شود. دیواره ثانوی لیگنینی در سلولهای بافت اسكلرانشیم توسعه یافته و از اینرو، سلولهای بالغ این بافت سلولهایی غیرفعال و مرده اند. گاه ممكن است دیواره‌ها 80 تا 90 درصد سلول را تشكیل دهند و درون سلول فقط یك مجرای باریك باشد. با این وجود، گاه ارتباط بین سلولها با منافذی به نام پلاسمودسماتا میسر می شود. گاه جنس دیواره از سلولز خالص است و ممكن است در تهیه الیاف و نساجی مورد استفاده تجاری قرار گیرد (مثل گیاه كتان). سلولها از نظر شكل تنوع بسیار زیادی دارند. این بافت گاه به صورت تجمعی و توده ای و گاه به صورت منفرد و پراكنده دیده می شود.

انواع بافت اسكلرانشیم

با وجود تنوع زیادی كه در این بافت مشاهده می شود، سلولهای این بافت را در دو گروه تقسیم بندی می كنند:

1 – فیبرها یا الیاف Fibers

سلولها كشیده و نسبتاً دراز با طول تقریباً یكنواخت و مرده می باشند، كه دو انتهای آنها سوزنی و باریك می شود. دیواره ثانوی این سلول ها ضخیم بوده و محوطه درونی سلولها (لومن) معمولاً به صورت مجرای باریكی مشاهده میشوند و در بین سلولها فضای خالی دیده نمی شود. سلولها از طریق منافذی به نام لان با هم ارتباط دارند. الیاف معمولاً به صورت دستجاتی در نزدیكی آوندهای چوبی و آبكشی مستقر می باشند و روی این اصل، به نام الیاف چوبی و آبكشی معروف می باشند. فیبرهایی كه دستجات آوندی را در تك لپه‌ها محصور می كنند، غلاف آوندی      (Bundle sheat) نامیده می شوند.